Verslag themabijeenkomst 'Het belang van goede slaap'

Laura Smit-Rigter, projectleider bij de Hersenstichting, vertelt dat regelmatig slecht slapen het risico op angst en depressie, diabetes, obesitas, beroertes en ook dementie verhoogt. Eén van de symptomen van slapeloosheid is dat het meer dan een half uur duurt voor je slaap valt. Wakker worden en niet meer in slaap kunnen komen en vroeg wakker worden - dus voor de wekker gaat - hoort er ook bij. Je hoeft je geen zorgen te maken als je hier af en toe last van hebt. Duurt het langer dan een paar maanden, dan is het zinvol actie te ondernemen. ‘Vaak wordt naar supplementen, homeopathische middelen of slaappillen gegrepen, maar er zijn betere manieren: zorg overdag voor voldoende daglicht, houd regelmatige bedtijden aan, zorg voor een rustige en donkere slaapkamer en doe een ontspannende activiteit voor het slapengaan, zoals een boek lezen’, aldus Laura. En de don’ts? Vermijd alcohol en te veel cafeïne, doe geen dutjes overdag, ga niet te laat sporten en houd smartphones en andere beeldschermen weg uit slaapkamer.

Oude biologische klok

 ‘Als je ouder wordt duurt het niet alleen langer voor je in slaap valt, je slaapt ook minder diep’, zegt dr. Winni Hofman, universitair docent slaap en slaapstoornissen aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Het is normaal om ’s nachts af en toe wakker te worden, maar ouderen liggen over het algemeen vaker en langer wakker. De slaapkwaliteit gaat dus achteruit.’ Onze biologische klok vormt de basis voor het ritme van onze lichaamsfuncties, waaronder slaap. Die klok verandert naarmate we ouder worden: we voelen eerder de behoefte om te gaan slapen en zijn over het algemeen vroeg wakker. Slapeloosheid komt vaak voor bij ouderen. Een chronisch slaaptekort kan problemen veroorzaken in het dagelijks leven. Denk aan geheugenproblemen, slaperigheid, verminderde concentratie, sneller geïrriteerd zijn, een slechtere stemming, een groter risico op gezondheidsproblemen en meer kans op valincidenten. Bij mensen met de ziekte van Alzheimer is het slaap- en waakritme vaak ernstig ontregeld. Cognitieve gedragstherapie voor insomnie (CGT-i) is een manier om slaapproblemen bij ouderen te verhelpen. Tijdens de behandeling wordt ervan uitgegaan dat de oorzaken voor slapeloosheid in stand worden gehouden door gewoontes en gedachten rondom slapen. Het doel is om deze gewoontes en gedachten te veranderen.

Een schoon brein?

En hoe leidt slechte slaap tot alzheimer? Dr. Jurgen Claessen, klinisch geriater bij het Radboudumc, vertelt dat onderzoekers deze link per toeval ontdekten. Uit een studie naar slaaptekort bij muizen bleek namelijk dat de slecht slapende muizen een slechtere gezondheid hadden. Na twee weken hadden zij meer van het schadelijke eiwit amyloïd-bèta in de hersenen, één van de eerste aanwijzingen voor alzheimer. Hoe dit kan? De eerste theorie zegt dat hersencellen door het lange wakker zijn te veel amyloïd-bèta aanmaken. Volgens een tweede theorie wordt het schadelijke eiwit onvoldoende opgeruimd. Tijdens de slaap wordt het brein als het ware ‘gereinigd’: via het hersenvocht worden afvalstoffen afgevoerd. Hoe minder slaap, hoe minder afvalstoffen worden afgevoerd. Om te ontdekken hoe dit bij mensen werkt, voerde het Radboudumc de AWAKE-studie uit. Een groep gezonde mannen werd de hele nacht wakker gehouden, waarna de hoeveelheid amyloïd-bèta in het hersenvocht is gemeten. Dit is vervolgens vergeleken met de uitkomsten bij mannen die wél de hele nacht mochten slapen. Het resultaat? Hoe langer en beter de mannen sliepen, hoe minder amyloïd-bèta er in de hersenen te vinden was. Met andere woorden: wie lange tijd slecht slaapt, heeft een groter risico op het ontwikkelen van alzheimer. In en nieuwe studie hoopt het Radboudumc te ontdekken hoe lang je slecht moet slapen om je risico op de ziekte te verhogen.

Dromenland

Goed nieuws is er gelukkig ook. Volgens Linda Bronts, slaaptherapeut in het Antonius Ziekenhuis Nieuwegein, is slechte slaap namelijk goed te behandelen. Het begint met geruststelling: de één slaapt nu eenmaal beter dan de ander. En levensechte dromen horen bij slaap: het is een verwerkingssysteem voor wat we overdag hebben meegemaakt. Is het een terugkerende nachtmerrie? Bedenk dan overdag hoe hij moet aflopen. Heb je moeite met in slaap komen? Blijf in bed liggen en laat dat wat je overdag hebt beleefd rustig aan je voorbijgaan. De kans is groot dat je dan al heel snel vertrokken bent naar dromenland. 
 

U kunt hier de presentaties van de bijeenkomst downloaden:

• Klik hier voor de presentatie van het Deltaplan Dementie
• Klik hier voor de presentatie van de Hersenstichting
• Klik hier voor de presentatie van Winni Hofman, Universiteit van Amsterdam 
• Klik hier voor de presentatie van Dr. Jurgen Claessen, klinisch geriater Radboudumc
• Klik hier voor de presentatie van Linda Bronts, slaaptherapeut, St. Anthonius Ziekenhuis